Bijdrage van V-SB-lid KDL.
zaterdag 9 mei 2015
Te midden van de heisa rond de terreurdreiging en de haast hysterische reactie van de Europese politieke wereld op de verkiezingen in Griekenland, kondigde de Europese Centrale Bank een nieuwe koers in het monetair beleid aan. Het was op zich een belangrijk gegeven maar bleef hooguit twee dagen in de media hangen. De ECB zou voortaan zelf waardepapier opkopen van de staten, dat wil zeggen, staatsschuld overnemen, ter waarde meer dan een biljoen (dat is duizend miljard) euro. Of zoals het ook wordt geformuleerd: vers geld in "de economie" injecteren. Weinig aandacht voor de zaak, bovendien werd het nieuwsbericht de wereld ingestuurd met een niet mis te verstane boodschap tussen de lijnen: alles komt wel in orde, zolang u maar vertrouwen hebben in de juiste bevriende partijen en niet te veel vragen stelt (kennelijk hadden de Grieken de boodschap niet begrepen). Het nieuwe beleid van de ECB is eigenlijk een schuldbekentenis: het economisch beleid van de voorbije jaren heeft gefaald - anders was de operatie niet nodig. Maar of het nieuwe beleid dan beterschap gaat brengen is maar de vraag. De gevolgen van zo'n monetaire "quantitative easing" kunnen groot zijn, maar niet noodzakelijk positief... Maar het komt niet onverwacht, want eigenlijk past deze démarche in de lijn van het economisch beleid van de voorbije decennia, dat ons net in de crisis bracht: het opblazen van steeds weer nieuwe financiële zeepbellen.
Eén gebied waar dit type beleid, volledig geschoeid op neoliberale leest, goed voelbaar is, is de woonmarkt. Dé markt bij uitstek die van armoede een heel concreet en acuut probleem kan maken. Het is geen geheim dat de huurprijzen de voorbije jaren nogal sterk gestegen zijn. Overal in Vlaanderen, en in heel West Europa. Zelf woon ik in een klein appartement in een buurt in Antwerpen die al meerdere decennia de reputatie van een "moeilijke" buurt heeft. Veel migranten, veel armoede, en tot voor kort ook veel junkies en dronkelappen die de straten en pleinen onveilig maakten. Tien jaar geleden, toen ik hier kwam wonen, begon het stadsbestuur (toen nog onder Janssens) met een grote opkuisactie. Een aantal culturele "hot spots" werden hier ingeplant, zoals de nieuwe grote hoofdbibliotheek van Antwerpen. Daarnaast werd een plan opgesteld om oud vastgoed op te kopen en te renoveren en eventueel te vervangen met nieuwbouw. "Herwaardering van de buurt", zeg maar. Een alcoholverbod dat nog onder Janssens werd ingevoerd en het sluiten van de "free clinic" hier joeg alvast de drugsverslaafden en de alcoholici weg, en het moet gezegd, de buurt is er veel rustiger en veiliger op geworden. Dank u vriendelijk, stadsbestuur. Die junkies en opdringerige zatlappen zijn nu waarschijnlijk een andere buurt gaan lastig vallen, maar dat is mijn probleem niet. De middenstand is er hier alleszins niet rouwig om. Door het beleid van investeren in "stadsvernieuwing" is er de voorbije tien jaar wel heel wat veranderd, en redelijk ingrijpend. Zelf had ik het geluk van een goede huisbaas te hebben, die me al die jaren aan de huurprijs van tien jaar geleden liet huren. De man had echter zelf migratieplannen en het gebouw is dus onlangs verkocht aan een vastgoedbedrijf dat, u raadt het al, de boel gaat renoveren. Alle bewoners kregen dus hun opzeg. Op zich vind ik dat niet erg, het huis was eigenlijk wel aan renovatie toe. Dus mag ik op zoek naar een nieuwe woonst. Op huizenjacht naar een nieuw appartement, niet te ver uit de stad om mobiliteitsredenen.
En zo ondervond ik aan den lijve de gevolgen van het huisvestingsbeleid, gevolgen die ik de voorbije jaren al meermaals had opgemerkt in de buurt. Het beleid van het stadsbestuur was en is er helemaal niet op gericht om armoede en woonproblematiek aan te pakken, maar een nieuwe vastgoedzeepbel op te pompen. De investeringen in het huizenpatrimonium hier hadden het perverse effect dat de huurprijzen sterk stegen en daardoor steeds meer armere mensen gewoon financieel werden uitgedreven. De "opwaardering" van de buurt kwam neer op het aantrekken van een iets meer gegoede middenklassepubliek, en het uit de stad jagen van de armere bevolking (te merken aan de recente komst van een aantal middenklasse-horecazaken). Het hele beleid was op maat van de vastgoedsector geschreven. En inderdaad, er staan hier tegenwoordig nogal veel huizen te koop. Een deel raakt ook wel verkocht, al duurt dat soms lang (mijn huis stond meer dan een jaar te koop). Verschillende vastgoedmakelaars zijn onlangs trouwens begonnen met reclamecampagnes in de buurt om mensen te doen aanzetten hun huizen te verkopen (met het oog op renovatie en nieuwbouw). Men zou de indruk krijgen dat het deze buurt economisch voor de wind gaat. Het heeft er echter alle schijn van dat dat slechts schone schijn is: er wordt op snel tempo een vastgoedzeepbel opgepompt. Merkbaar in deze buurt, maar zeker niet uniek, het is het economisch model dat overal in de Westerse wereld wordt toegepast, nadat het eerder al in de VS met veel succes... faalde en crashte. Ik moet nu zelf op zoek naar een appartement, en stel vast dat ik voor gelijkaardige grootte en oppervlakte op sommige plaatsen zelfs tot 75% meer ga moeten betalen. En ik beschuldig "Europa" ervan de oorzaak te zijn.
Wat heeft dit alles nu met de ECB en het nieuwe monetair beleid te maken? Wel, als de centrale banken aankondigen dat ze "geld gaan injecteren in de economie" (via programma's met verschillende fancy klinkende namen), dan wil dat eigenlijk zeggen dat de virtuele drukpersen worden aangestoken om geld tevoorschijn te toveren - en dat mag je gerust letterlijk nemen, dat geld komt letterlijk uit het niets te voorschijn. Op zich niet noodzakelijk slecht, in bepaalde omstandigheden kan dit nuttig zijn als het wordt geïnvesteerd in reële economie. Maar dat is niet wat er de voorbije jaren is gebeurd, nergens in de wereld, en ook niet wat er nu zal gebeuren. Dit nieuw tevoorschijn geflitst kapitaal zal dienen om net die speculatieve zeepbellen op te pompen die ons nu al spectaculair stijgende woonkosten hebben opgeleverd. Het is een vreemde paradox: an sich zit de economie in een deflatoire crisis, maar de inflatie is hoog. En het is ondertussen ook al duidelijk dat net het oppompen van die zeepbellen de deflatie veroorzaakt: onnoemelijk veel welvaart verdwijnt uit de zakken van de gewone bevolking naar het groeiende zwarte gat van de financiële lobbygroepen.
Armoedebewegingen klagen terecht de woonproblematiek aan en vragen dikwijls een grotere investering in een sociaal woonbeleid. Een investering die inderdaad dringend nodig is. Maar het zal dweilen met de kraan open zijn als de problemen niet bij de bron worden aangepakt. Het fundamentalisme van de neoliberale elites is de oorzaak van dit probleem, en zelfs vanuit een zuiver klassiek-liberaal oogpunt is de huidige situatie al lang niet meer te verantwoorden, van een "vrije markt" waar iedereen naar verluid vrijheid van keuze zou moeten hebben is al helemaal lang geen sprake. Als die vrijheid er ooit al geweest is natuurlijk.
Ondertussen krijgt de vastgoedlobby er extra steun bij vanuit de Belgische federale regering: de 'indexsprong' die voor de lonen werd ingevoerd, zal niet gelden voor de huurprijzen. Die mogen verder geïndexeerd worden. Anders gezegd, de lonen gaan in relatieve termen omlaag, de huur mag daarentegen stijgen. De officiële inflatie is weliswaar heel laag dus een indexsprong zal an sich geen grote operatie zijn, voorlopig toch niet (de reële inflatie is overigens wel hoger). Maar deze vrijstelling voor de vastgoedsector toont weer eens aan in wiens belangen feitelijk wordt geregeerd...
